Datum: 6 oktober 2023
Categorie: uitvaart
De geur van eau de cologne vult de ruimte. Her en der klinkt een snik. Handen glijden over het witgrijze haar van de overledene - een mooie, wijze Molukse dame, die op haar 93ste is overleden. Zo’n 25 familieleden zijn op deze zomeravond samengekomen in het woonzorgcentrum waar zij woonde, voor de Malam Penghiburan, ofwel de ‘avond van troost’.
De Molukse kerk is van oorsprong protestants, en de rouwrituelen zijn verrijkt met invloeden uit het katholieke geloof en uit plaatselijke traditionele religies uit moederland Indonesië. De dochter van moeder is getrouwd met een Nederlandse man. Ze heeft niet meer zoveel met het geloof, vertelt ze, maar ze wil haar moeder wel graag eren met de rituelen die ze kent van vroeger. En dus heft vanavond een geestelijke een gebed aan, en besprenkelen de aanwezigen het lichaam van moeder met eau de cologne. Daarna wordt de kist gesloten.
Aan alles merk ik dat de dood voor deze familie niet vreemd of eng is, maar iets dat hoort bij het leven, en iets wat je deelt met elkaar. Met een aantal familieleden en vrienden van de dochter bezoeken we de begraafplaats, om te kijken waar het graf zou kunnen komen. Als we een mooie plek hebben gevonden roept de zus van moeder enthousiast: ‘Oh, hier wil ik ook liggen! Ik ga meteen een plekje kopen!’
Samen is het toverwoord. De dochter is mijn opdrachtgever, maar haar vader, ook in de negentig, wordt bij elke beslissing betrokken, van de kleur van de rouwauto tot de tekst op de bedankkaartjes. Op de rouwkaart prijkt niet alleen de namen van moeder, vader en dochter. Alle zussen, broers, tantes, ooms, nichten, neven en aanhang staan erbij.
Op de dag van de uitvaart komen 150 gasten vanuit het hele land toegestroomd. Binnen de Molukse cultuur is een uitvaart vaak geen sober afscheid met een handvol mensen, maar een groots samenzijn. Als uitvaartbegeleider zorg ik dat alles tot in de puntjes is geregeld, en de vriendinnen en nichtjes van de dochter staan me bij als ceremoniemeesteressen. Ze hebben zelfgebakken koekjes meegenomen voor de gasten en zien er op toe dat iedereen zich goed voelt. Thuis hebben ze een uitgebreide maaltijd voorbereid voor de familie, vertellen ze. Zodra iedereen zit worden de beelden op het scherm uitgezet. Alle aandacht is gericht op de laatste dankwoorden en gebeden voor moeder.
Het komt steeds vaker voor dat nabestaanden zelf de kist naar de begraafplaats willen dragen, maar deze familie gaat verder. Als ze de kist op het graf hebben gezet laten ze hem zelf afdalen. Van oudsher worden er bij Molukse uitvaarten rozenblaadjes over het graf gestrooid, maar de dochter heeft dit gebruik een eigentijdse twist gegeven. 93 kleine roosjes, voor elk jaar een, worden op de kist gelegd. Daarna schept de familie het graf dicht, tot de laatste zandkorrel. Zelfs vader helpt mee, terwijl ik hem ondersteun. Vandaag is er vooral Nederlands gesproken, maar de laatste groet klinkt in het Maleis: ‘Selamat jalan’, ofwel goede reis!
