blog

praktijkverhalen

afscheid doodgeboren kindje

Vorig jaar werd ik gebeld door Vincent, een man van eind dertig. Hij zei: ‘ik sta in de hal van het ziekenhuis. Mijn vrouw en ik hebben net op de echo gezien dat ons zoontje is overleden.’ Het was spontaan gebeurd, na zestien weken. Ze waren er kapot van. Hij zei: ik heb gezien dat jullie zijn gespecialiseerd in de uitvaart van vroeggeboorten. Hoe werkt dat eigenlijk?’

Het hele leven van de ouders ligt opeens overhoop.

Regelmatig word ik gebeld door mensen die weten dat de zwangerschap in een vroeg stadium zal eindigen, bijvoorbeeld vanwege lichamelijke afwijkingen bij het kind. Als een foetus jonger is dan 24 weken, mogen ouders zelf bepalen wat er met het kind gebeurt. Vanaf 24 weken zwangerschap moet er volgens de wet worden begraven of gecremeerd. De informatie die ouders hierover krijgen van een ziekenhuis, is vaak summier. Veel aandacht gaat uit naar de zorg voor moeder en kind, maar er is weinig tijd voor rouwbegeleiding, of een uitgebreide uitleg over manieren om afscheid te nemen na het overlijden. Sommige ziekenhuizen nemen contact met mij op als ouders ondersteuning behoeven. Hun hele leven ligt opeens overhoop, en ze zitten vol vragen. Vanaf het eerste contact ben ik dagelijks bereikbaar, om hen voor te lichten, en te steunen.

Het ziekenhuis biedt altijd aan om het kindje achter te laten, dan zorgen zij dat het gecremeerd wordt. Vaak hoor ik later van ouders dat ze daar toch spijt van hebben. Soms gaat het kind in een kist met anatomische resten. Als die kist vol is wordt het naar het crematorium gebracht. Het gebeurt wel dat ouders vervolgens het crematorium bellen, in de hoop dat een individuele crematie nog mogelijk is. Op dat moment lukt dat niet meer. Ik was blij dat Vincent mij op tijd belde, want nu kon ik hem alle opties voorleggen, zodat hij met zijn vrouw in alle rust kon kiezen. Ze besloten voor een individuele crematie, want zo konden ze de as van hun zoontje ook bewaren als aandenken.

Als ouders me bellen, bied ik altijd aan om persoonlijk langs te komen. Zo kan ik ze voorbereiden op wat komen gaat. Mensen krijgen een echo te zien, maar ze hebben vaak geen idee hoe het er in het echt uitziet. Daarom neem ik anatomische poppen mee. Vincent en Marieke hadden besloten om de bevalling op natuurlijke wijze op gang te laten komen. Veel ziekenhuizen geven vrouwen de ruimte om een zwangerschap uit te dragen, terwijl het kindje al overleden is. Sommige ouders hebben dat nodig om te wennen aan het overlijden. Maar ze realiseren zich niet altijd wat de consequenties zijn. Ze verwachten dat er een gaaf kindje geboren zal worden. Maar een foetus heeft veelal nog geen onderhuids vet, daardoor zijn ze veel roder. Als een overleden kindje al een tijd in het vruchtwater zit, wordt het lichaampje aangetast. In dat geval kan de aanblik na de geboorte een grote schok zijn.

In alle rust afscheid nemen

In die gevallen suggereer ik vaak een wateropbaring. Bij wateropbaring leg je een kindje in water, en zuigt het lichaampje wat vocht naar binnen. Zo wordt het kindje wat minder rood, en krijgt het wat meer de natuurlijke vorm terug. Want een foetus heeft wel botjes, maar alles is week. Zoals je het kindje neerlegt op een platte ondergrond zakt het in elkaar. Bij wateropbaring kunnen ouders beter zien: hé, dit was mijn kindje. Ze kunnen het ook aan opa en oma laten zien, zonder dat ze het lichaampje aan hoeven te raken

Nog een keer naar het gezichtje kijken of een handafdruk maken.

Een kindje van 16 weken is een compleet mensje, maar het schedeltje is nog zacht. De huid is kwetsbaar, en kan na een paar dagen loslaten. Om het kind zacht te omhullen, heb ik speciale doekjes ontworpen. Zo kunnen ouders hun kindje zelf nog vasthouden. Ik hoor vaak hoe fijn ze dat vinden. Je kunt nog een keer naar het gezichtje kijken, of in alle rust een handafdruk maken.

Praktische hulp en coaching

Als ik ouders ontmoet, geef ik niet alleen praktische voorlichting en hulp, maar probeer ze ook te coachen. Je gaat in gesprek, ook over de emoties. Dertig, veertig jaar geleden, was er minder inzicht in rouwverwerking bij vroeggeboorten. Het idee was: je moet je niet gaan hechten aan je kind. Je moet geen afscheid nemen, en vooral niet naar het kindje kijken, dan heb je er later het minste last van. Je kind werd rustig in een schoenendoos op de balie gezet met een sticker: baby Jansen. Soms werd er gezegd: het is niet gedoopt, dus het mag niet op het kerkhof worden begraven. Leg het maar onder de heg. Soms wist de vrouw niet eens waar haar kind begraven was.

Inmiddels weten we, dat het erkennen van verlies belangrijk is om het te kunnen verwerken. Als ik ouders begeleid bij het afscheid en de uitvaart, zie ik vaak de opa en oma huilend bij een graf van hun kleinkind staan. Als ik voel dat het kan, ga ik na afloop met een kopje koffie bij ze zitten. Ik herinner me een oudere dame die zei: ‘meisje, je moest eens weten. Ik heb dit vroeger zelf ook meegemaakt. En toen wist ik niet eens of het een meisje of een jongetje was. Wat fijn dat mijn dochter zelf afscheid kan nemen.’



*Uit privacyoverwegingen zijn de namen in dit blog gefingeerd.