blog

praktijkverhalen

Baby verliezen tijdens zwangerschap

Het is een koude dag, begin januari. Ik sta voor het huis van twee jonge veertigers. Vandaag breng ik ze de as van hun zoontje, dat na 22 weken is overleden in mama’s buik. De ouders zijn elkaars grote liefde en dit was hun eerste zwangerschap. De komende tijd zal ik hun rouwproces begeleiden. In de hal pakt moeder de urn aan. Ze vertelt dat haar hele wereld is ingestort. ‘We kwamen thuis uit het ziekenhuis en het was zo raar stil in huis. We zaten naast elkaar op de bank en ik dacht: wat moeten we nu?’

Complexe emoties

Als een kindje in de buik overlijdt of tijdens de zwangerschap niet levensvatbaar blijkt komen ouders in een achtbaan van emoties terecht. Sommige ouders vinden dat ze hebben gefaald of kampen met een schuldgevoel. ‘Hebben we het allemaal wel goed gedaan?’ De omgeving voelt die complexe emoties niet altijd goed aan, en dat levert soms pijnlijke situaties op. Sommige ouders krijgen na een verlies te horen: ‘Joh, je bent nog hartstikke jong, er komen nog zoveel kansen voor jullie.’ Of: ‘Je weet in ieder geval dat je zwanger kunt raken.’ Of: ‘Gelukkig hebben jullie al een kind!’

Als een kind heeft geleefd en onderdeel is geweest van een gezin, is dat voor iedereen zichtbaar. Maar als een foetus overlijdt heeft de omgeving alleen een dikke buik gezien, en soms zelfs dat niet eens. Als de zwangerschap al zichtbaar is of als iedereen het weet adviseer ik om een kaartje te maken waarmee je iedereen op de hoogte brengt. Dat is ook prettiger voor jezelf. Anders sta je opeens bij de bakker en kom je een vriendin tegen die vrolijk roept: ‘Hoe gaat het met de kleine?’ Zo’n kaartje hoeft geen rouwkaart met een zwarte rand te zijn. Sommige ouders hebben al een geboortekaartje in gedachten dat ze als basis kunnen gebruiken. Vaak wordt die tekst of afbeelding later gebruikt voor op het graf.

Tastbare herinnering

Sommige mensen hebben ook na de uitvaart nog behoefte aan rouwbegeleiding. Laatst kreeg ik nog een appje van een moeder voor wie ik twee jaar geleden een dramatische uitvaart heb begeleid. 'Antoinette, kan ik nog even bellen?' Vrouwen die tijdens de zwangerschap hun kind verliezen vertellen me vaak hoe gehecht ze waren aan het gevoel in hun buik, en hoe leeg ze zich voelen na het verlies. Ze vragen zich af hoe lang het verdriet zal duren. ‘Gaat dit ooit nog over?’ Of ze vragen: ‘Het is een jaar geleden, mag ik nu nog wel verdrietig zijn?’ Mensen zeggen soms: ‘We moeten hier gewoon doorheen.’ Dan vraag ik: ‘Waar moet je doorheen?’ Dan valt het stil. Het duurt soms even voordat ouders beseffen dat rouw niet meer over gaat, maar een onderdeel wordt van het leven. Ook als er geen kinderen meer komen, blijf je altijd de vader of moeder van je kind. Het is fijn om tastbare dingen te hebben die je af en toe kan pakken, kan delen of bij je kan dragen als troost. In het ziekenhuis maakt het zorgpersoneel vaak afdrukken van handjes en voetjes, of knipt een plukje haar af. Ik geef ouders vaak een kaars mee met de naam van hun kind erop. Die kun je branden tijdens de dienst en na het afscheid thuis nog een keer aansteken. Dan is die warmte en de gedachte aan je kind weer even dicht bij je. Het helpt ook als er foto's zijn waar je samen naar kunt kijken.

Je kunt ook een mooie doos kopen waar je spullen in doet die je speciaal voor dit kind hebt gekocht of gekregen. Je kunt ook tijdens het kraamproces waarin het kindje overlijdt een dagboek bijhouden waarin je beschrijft wat er gebeurt en wat je voelt. Sommige mensen vinden het fijn om hun emoties van zich af te schrijven. Het kan ook helpend zijn om het later terug te lezen en te beseffen dat je er nu, een paar jaar later, heel anders instaat dan toen. Al lezend kun je reflecteren: hoe ga ik er nu mee om? Raakt het me nog even sterk? Zeker in de periode direct na het overlijden helpt het als je je eigen behoeften leert benoemen en je grenzen kunt bewaken. Door bijvoorbeeld aan te geven dat je geen bezoek wil, of alleen van bepaalde mensen. Of door mensen die je vertrouwt te vragen om je te ondersteunen als je na de bevalling lichamelijke klachten hebt. En soms wil je alleen maar huilen en getroost worden.

Hoe kom je vooruit?

Rouw werkt bij iedereen anders. Sommige ouders stoppen het weg en gaan na een week gewoon weer aan het werk alsof er niets is gebeurd. Maar als je je verdriet helemaal wegduwt komt het later weer naar boven. Vroeg of laat komen er toch vragen op, raak je vermoeid, ga je piekeren of ontstaan er fysieke klachten. Als mensen vastlopen in hun rouw krijgen ze soms een burn-out of worden overspannen. Ze worden prikkelbaar of krijgen concentratieproblemen. De dagelijkse routine van werk of studie kan helpen, zodat je niet op de bank komt te zitten maar structuur blijft houden. Maar dat hoeft niet meteen een hele dag te zijn. Je kunt ook de eerste maand helemaal niet werken en daarna beginnen met twee uur per dag. Zodat je langzaam integreert, en even op adem kunt komen als je collega’s je bij de lunch hebben gevraagd hoe het nu met je gaat. Wat ik ouders ook altijd meegeef: het is goed om je verdriet en pijn te erkennen. Maar vreugde en plezier zijn ook belangrijk. Je hoeft je niet schuldig te voelen als je naar een feestje gaat en een avond plezier hebt met vrienden. Je hebt het allebei nodig om verder te komen in het rouwproces. Rouwtherapeut Johan Maes beschreef dat ooit heel mooi: stel je voor dat het rouwproces een bootje is. Als je gaat peddelen met een peddel draai je een rondje. Maar met twee peddels kom je vanzelf vooruit.